1926 yılında İstanbul'da doğdu. Türkiye'nin ilk Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in oğlu olan şair, orta öğrenimini Ankara Erkek Lisesi'nde tamamladıktan sonra, AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Klasik Filoloji Bölümü'nde okudu. İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde eğitimini sürdüren Yücel, Londra'da BBC Radyosu'nda çalıştı.

1945-1965 yılları arasında Yenilikler, Beraber, Seçilmiş Hikayeler, Dost, Sosyal Adalet, Şiir Sanatı, Dönem, Yöne, Ant, İmece, Papirus adlı dergilerde yazdı. Ünlü dünya şairlerinden çevirdiği şiirleri bir araya getirdiği Her Boydan adlı kitabı 1959 yılında yayımlanan Yücel, çalışmalarını Yazma, Sevgi Duvarı, Bir Siyasinin Şiirleri, Ölüm ve Oğlum, Şiir Alayı, Rengarenk, Gökyokuş, Canfeda, Çok bi Çocuk, Kısadevre ve Kuzgunun Yavrusu adlı kitaplarda topladı.

Şiir Kitapları

Yazma (1950)
Sevgi Duvarı (1973)
Bir Siyasinin Şiirleri (1974)
Ölüm ve Oğlum (1976)
Şiir Alayı (1981)
Rengarenk (1982)
Gökyokuş (1984)
Beşibiryerde (1985)
Canfeda (1986)
Çok Bi Çocuk (1988)
Kısa Devre ve Kuzgunun Yavrusu (1990)

Ölümü münasebetiyle basında çıkan yazılar

ZAMAN
'Sararıp dökülmeden önce kızaran yapraklar ki onlar...'
Babaannesinin bir Mevlevi olarak, Yunus'tan ilahiler okuduğu bir evde doğmuş. Cumhuriyetin en ünlü Milli Eğitim Bakanı, Hasan Âli Yücel'in oğlu. Hep de öyle kaldı. 8 yıl bakanlık yapan Hasan Ali, sandıktan DP'nin çıktığı seçimde seçilememişti. İki önemli eser bıraktı: Çevirilerini yaptırarak bastırdığı dünya klasikleri ve köy enstitüleri.
Bir de, kendi siluetine kirli bir sakal ekleyen oğlu Can.
Babasının kimliği üzerine yapılan tartışma uzun da olsa içeriği kısadır.
Kimdir Hasan Ali?
- Devrinin adamı mı, yoksa devrimin adamı mı? Devrinin adamıysa kendisini devrimin adamı olarak göstermeyi nasıl başarmıştır? Yok, devrimin adamıysa çok devirlerde el üstünde tutulması nedendir? Ya da hem devrimin, hem devrinin adamı olmak mümkün müdür?
Şu anekdot çok bilinir. Mustafa Kemal Atatürk sorar:
- Sıfır nedir Hasan Ali?
- Sizin yanınızda ben paşam.
Neyse... Biz babayı bırakıp oğula bakalım.
1926 doğumlu Can, 10 yaşındayken, ölen arkadaşına şiir yazar. 12 yaşında ise başparmağı için yazdığı şiiri eve gelen Tanpınar'a okur. Bir parmak için şiir yazılabileceğini hiç düşünemeyen üstad, çok şaşırır.
Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde Klasik Filoloji mezunu. Sadece ''tuzu kuru''ların devam ettiği bir bölümden yani. Tahsiline devam etmek için seçtiği yer: Cambridge. Sonra BBC ve ardından yurda dönüş. Önce turist rehberliği yaptı. Sıkılınca da çevirmenlikten kazandıklarıyla yaşamaya başladı. Bir de doğal olarak babasından kalanlarla.
Çok şiir yazdı. Ancak yine de küfürleri şiirlerinden daha çoktur. Rakıları ise ikisinden de çok. Bu üçlü hep iç içedir onun hayatında.
Şiir yazmaya kalkar, olmaz, rakı içer. Şiir şehrine korsan gibi girmeye çalışır. Yine olmaz. İnat edip küfürlerini kâğıda döker. Ve bu metinleri, el altından şiir diye dağıttırır.
Rakı içer, sarhoş olur. Küfretmeye başlar. Küfrün de dibini bulur. Rakı içenin de küfür edenin de kendisi olduğunu reddederek rakı bulaşığı peçetelere şiir yazmaya koyulur. Ayılınca bu defa rakıyı ve küfrü reddettiğini reddeder. Küfürle başlar. Küfretmekten sarhoş olur. Üstüne yine de rakı içer. Şiir yazmaya soyunur. Dili küfürden kurtulmaz. Yazdıklarının altına ''bunlar şiirdir'' der, imzasını atar.
Hep kenar mahallelerde dolaştırdı metinlerini, tekinsiz parklarda, bekar odalarında, gün ışığı görmeyen dehliz cafelerde.
90'lı yıllarda, artık konuşması özel bir çabayla çözülür hale gelmişti. Televizyonda kolayı bulundu. Alt yazıyla deşifre edildi konuştukları. ''Şiir yazmak ne ister?'' tartışmasına argo bir eşikten katılınca mahkemelik oldu. Hakime uzun bir fıkra anlattı. Sonu şöyle bitiyor: ''Bizde buna böyle denir. Tıp literatüründeki karşılığını, Latincesini, Arapçasını ya da sosyetik olanını kullanırsanız, halk bir şey anlamaz.''
70 yaşını devirdiğinde kanser teşhisi kondu. Kendi sonunu kendisi belirlemek istedi. ''Morfin yapın, cesedimi denize atın'' demeye başladı. Hayatının kahrını çeken karısına bakıp Shakespeare'i taktı diline: ''Vazgeçtim bu dünyadan / bilmem ne paklar beni... / seni yalnız koymak var ya... / o koyuyor adama...'' Bodrum'da konulan teşhisi Kanada Toronto Üniversitesi'nde nöropatalog olarak çalışan oğlu kesinleştirdi. Hem de saldırgan bir ur türüydü boğazındaki. Yıllarca sakalının altına saklanmıştı.
Kanseri kabullenince, solcu doktor aramaya başladı. İlle solcu ve devrimci olacaktı. Hele profesör olursa daha da iyi olurdu. Çünkü ona göre solcu olmayanlar asla iyi doktor değildiler.
53 yıllık sakalı kesildiğinde hiç sesini çıkarmadı. Yani küfür etmedi.
Küçük İskender'le şairlik yarışına girdi. ''Nazım'dan başlayan nazım'' mısraını yazan biri olarak K. İskender'in, Nazım Hikmet'e laf eden Ece Ayhan'ı sevdiğini söylemesine dayanamadı.
Belden aşağıya vuran bir şiir yazdı: ''Nazım için 'Gurbette yazdığı şiirler / Kartpostal şiiri' diyen Ece'nin kendisi Kart bir postal...'' K. İskender durur mu, o da karşılık verdi: ''Bunak bir şair olmaktansa, kötü şair olmayı tercih ederim.''
18 Nisan seçimlerinde ÖDP'den İzmir milletvekili adayı oldu: ''Politikadaki kanseri ben biliyorum, ben temizlerim.''
Bir usta olarak gençlere öğüdü ise şöyle: ''Yazı yazmada öğüt olmaz. Çünkü yazı yazmak, kendi başına bir değirmendir. Kendi kendini öğütür.''
Sonu şiire varıp varmadığı tartışmalı bir yolda retoriğe takıldı kaldı. (''Ozon tabakası değil ozan tabakası delindi.'' diyen o.)
Kızının adı Su, oğlunun adı Yeni Hasan.
Kendi kurduğu üçgende yaşadı: Şiir, rakı, küfür. Yaşama bağlanması, sövmek istemesinden. ''Biraz daha yaşasam'' demedi, ''biraz daha sövebilsem.'' Şiirlerine de devam ediyordu, yani mantara tüfek atmaya.
O şimdi hüvel baki.

***

'Ben solcu molcu değilim' 

Şair Can Yücel'le yapılan ve Zaman'da yayınlanan röportajdan bazı bölümleri yeniden yayınlıyoruz: 

- Dünyanın hiçbir yerinde şiir her zaman geçerli bir şey değildir. Şiir içtenliktir. Geçer akçe olmadığı zaman yol bularak gelecektir. Şiir yaşayacaktır. Dünyanın her yerinde örneğin Sovyetler Birliği'nde istedikleri kadar şiiri geriye itsinler bir gün şiir patlar. Şiir patlak verir. Bir müzik olur, başka şey olur. 

-(Bir ate olarak konuşmak bana düşmez ama) Allah'ı anlatmak, evrenin birliğini anlatmak için şiir gereklidir. Hayatı evrenle birleştiren bir denge içinde yürütme bir ihtiyaç halini almıştır. 

- Özgürlüğün, kültürümüzün, ayinlerimizin olmaması şiiri keser. Şiiri keser ama bu çıkmaz sokak, aynı zamanda çıkmazın içinden çıkmaktır; hedefini de uyandırabilir. 

- Orhan Veli kültürel değişim sürecini tahmin ettiğinden dolayı zannediyorum ilk lümpen şiiri yazmıştır. Bazı şiirleri İbrahim Tatlıses'ten daha lümpenseldir. Sessiz bir şiirdir. Bu şiir okunmaz. Ama bu "Türk şiirinin lümpenleşmesine Orhan sebep oldu" lafı, aptalca bir Attila İlhan lafıdır. Nazım Hikmet'in şiirini lümpenleştiren Attila İlhan'ın kendisidir. 

- Aslında ben solcu molcu değilim. Şairim. En doğrusu odur. Ben İsmet Özel'e de sağcı solcu demiyorum. Bir memleketin dili, sağcı solcu meselesi peşinde götürülemez.

HÜRRİYET

Her yemeği karakolda bitti

BBC'nin Türkçe Yayınlar Servisi'ne Can Yücel'i anlatan yakın arkadaşı yorumcu ve tarihçi Andrew Mango, ''O kabına sığmazdı. Çıktığımız her yemek karakolda biterdi'' dedi. Can Yücel'in BBC'de çalıştığı dönemi de anlatan Mango, şairin Londra'da da şiirler yazdığını söyledi.

ÜNLÜ şair Can Yücel'le ilgili anılarını anlatan BBC'nin eski yöneticisi, yorumcu ve tarihçi Andrew Mango, ''Kabına sığmaz biriydi. Çıktığımız her yemek karakolda biterdi'' dedi. Andrew Mango, Can Yücel'in ölümüne 1960'lı yıllardan önce program yapımcısı olarak görev yaptığı BBC'nin Türkçe Yayınlar Servisi geniş yer ayırarak, şiirlerinden bazı bölümleri sesinden yayınladı. Servisin eski yöneticisi İngiliz Andrew Mango, Can Yücel'le 1950'li yılların sonlarında Ankara'da tanıştığını ve kendisine BBC'de çalışmayı teklif ettiğini söyledi. Mango, o günleri şöyle anlattı: ''Teklifi kabul etti, Londra'ya geldi. İngilizce'ye ve İngiliz kültürüne aşinaydı. Bir dizi tanıtma programı hazırladı. İngilizce'ye hákimdi. 27 Mayıs ihtilali oldu. Can Yücel'in heyecanı ile birlikte BBC'nin Türkiye'deki önemi artmıştı. Can, her gün BBC'de gün batımına kadar tercümeler yapıyordu. Akşamları birahanelerde, şarap satan yerlerde oturup, günü değerlendiriyorduk. Can, Londra'da şiirler yazdı. Politikada Oscar Wilde'yi anımsatan şiiri vardı. Can Yücel, kolay disipline gelmiyordu. Kılık-kıyafeti berbattı. Sürekli buruşuk gömlek, ütüsüz pantolon giyer, kravat takmayı sevmezdi. Günler geçtikçe sıkılmaya başladı. Türkiye'ye dönme zamanı gelmişti. Oturup konuştuk, istifa etmesini istedim. Hatta oturduk, istifa dilekçesini adına ben yazdım, o imzaladı.''

EN SON KUZGUNCUK'TA GÖRDÜM

İngiliz yorumcu ve tarihçi Andrew Mango, Can Yücel'e Ankara dışında bir yere gitmesini önerdiğini belirtirken, ''Sakin yere git güzel şiirler yaz, Türkiye'de olanları uzaktan izle dedim. Marmaris'i önerdim. Dediğimi yaptı, Marmaris'te Turizm Temsilcisi oldu. Yıllar sonra kendisini Marmaris'te buldum, Datça'ya, Fethiye'ye gittik'' dedi. Can Yücel'le Fethiye'de yemeğe gittiklerini ancak bunun karakolda bittiğini kaydeden Andrew Mango, ''Daha sonra kendisini İstanbul Kuzguncuk'ta buldum. Kuzguncuk'taki bu yemeğimiz de yine karakolda bitti. Her yemeğimizde kavga çıkıyor ve sonuçta karakolda bitiyordu. Kuzguncuk'tan sonra maalesef bir daha karşılaşamadık'' diye konuştu.

Şiir gibi gitti

Türk şiirinin en büyük ustalarından Can Yücel, son yolculuğuna sevenlerin omuzlarında şiir gibi gitti. Yücel için ilk tören, son nefesini verdiği Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde düzenlendi. Törene öğretim üyeleri, siyasiler, şair ve yazarlar, okurlarlarından oluşan yüzlerce kişi katıldı. Can Yücel'in çok sevdiği günebakan çiçekleri ve karanfillerle süslenen tabutu omuzlara alındığında bir alkış tufanı koptu. Tören boyunca eşinin tabutunun başından ayrılmayan Güler Yücel de, hayat arkadaşını alkışlarla uğurladı.

Bademcik kanseri şair tanımaz...

Can Yücel'in ölümüne neden olan Bademcik kanseri, nadir görülüyor. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. İrfan Papila, erken anlaşılması halinde tedavi şansının yüksek olduğunu söyledi. Doç. Dr. Papila, şu bilgileri verdi: ''Bademcik kanserinin kesin nedeni bilinmiyor. Ancak genetik yatkınlık, alkol ve sigara kullanımı, fiziksel tahriş gibi faktörlerin etkili olduğu sanılıyor. Önce bademcikte küçük bir yara şeklinde başlıyor. Boğazda yemek yerken ve yutkunurken ağrı, kitle hissi belirtileriyle kendini gösteriyor. Yüzeyel yara oluşturacağından hafif bir kanama da olur. Başlangıçta, yani erken dönemde farkedilirse bademcik alınarak tedavi edilebilir. Sıçrama riski diğer birçok kansere göre daha düşük. Ancak ihmal edilmesi ve geç anlaşılması halinde sıçrama yapabiliyor. Daha çok orta ileri yaşta (50-60) görülüyor.

Can babaya veda günü

ÜNLÜ şair Can Yücel, 13 aydır tedavi görüp, perşembe gecesi, bademcik kanseri nedeniyle yaşamını yitirdiği Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nden son yolculuğuna sevenlerinin alkışlarıyla uğurlandı. Hastane bahçesinde dün öğle saatlerinde düzenlenen tören, Yücel'in kendi sesinden şiirlerinin törene katılanlara dinletilmesiyle başladı. Daha sonra karanfillerle ve çok sevdiği günebakan çiçekleriyle süslenen Yücel'in tabutu, tören alanına getirildi. Törene katılanlar Yücel için bir dakikalık saygı duruşunda bulundu. Yücel'in ''Başka türlü bir şey benim istediğim'' dizelerinin yer aldığı fotoğraf ve diğer bazı şiirleri, hastane bahçesinin duvarlarını süsledi. Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Fethi İdiman törendeki konuşmasında, Can Yücel'i hastaneye yattıktan sonra yakından tanıma fırsatı bulduğunu ve çok sevdiğini söyledi.

BÜYÜK KAYIP

Rektör İdiman, ''Can Yücel sevgiyi öfkeyle anlatırdı. Türk şiiri en özgün şairini, enfin sesini ve öfkesini kaybetti. Onun düşüncelerine sahip çıkacağız, yaşatacağız'' dedi. Can Yücel'i kendisine her zaman örnek aldığını söyleyen Adalet Ağaoğlu ise ''En ciddi olaylarla gülerek dalga geçişi, insanların yüzüne gülerek tükürmesi beni her zaman etkiledi. Sapına kadar şair ve hiciv ustasıydı. Çok iyi küfredebilen bir şairdi'' dedi. ÖDP İzmir İl Başkanı Haluk Tekeli, yaşayan Türkçenin en büyük şairini kaybettiğini belirterek, şairin Deniz Gezmiş için yazdığı ''More Nost Rostrum'' adlı şiirini okudu. Can Yücel'e son görevlerini yapmak için gelenler arasında İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina, Konak Belediye Başkanı Erdal İzgi, hastalığı süresince Yücel'i yalnız bırakmayan İzmirli şairler, tiyatro ve yazın dünyasının tanınmış isimleri ve şairin okuyucuları vardı. Törende ayakta güçlükle duran Yücel'in oğlu Hasan Ali Yücel de, tedavisi süresince babasına çok iyi bakan, ilgi gösteren hastane çalışanlarına teşekkür etti. Kızlarından Güzel ise ''Hastalığa yakalandığında hiç umutsuzluğa kapılmadı. Yenmek için direndi, o yaşamayı seçti'' dedi.

SON YOLCULUK

Can Yücel'in naaşı daha sonra alkışlar arasında omuzlara alındı ve Büyükşehir Belediyesi'nin tahsis ettiği cenaze aracına konularak Bodrum Kalesi önünde yapılacak tören için konvoy eşliğinde yola çıkarıldı. Şairin sevenleri tören alanında onun için açılan anı defterini imzaladı, duygularını yazdı. Bodrum'da saat 15.00'de Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi önünde yapılan törenden sonra feribotla Datça'ya götürülen Can Yücel'in naaşı, bugün vasiyeti üzerine burada toprağa verilecek.


MİLLİYET

Şiir Can'ını kaybetti

Yergici anlatımı ve kendine özgü dil örgüsüyle çağdaş Türk şiirinde özgün bir yer edinen, eski milletvekili ve bakanlardan Hasan Ali Yücel'in oğlu Can Yücel, 1926'da İstanbul'da doğdu.
Ortaöğrenimini Ankara Erkek Lisesi'nde, yükseköğrenimini Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi ile İngiltere'de Cambridge Üniversitesi'nde tamamlayan Yücel, askerliğini Kore'de yaptı. Uzun süre Paris'te ve İngiltere'de kalan Yücel, BBC Radyosu Türkçe Yayınları Bölümü'nde spiker olarak çalıştı.
Yücel'in 1962'de İngiltere'de, 1709'da Latin harfleriyle taşbaskısı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabını bulması geniş yankı uyandırdı. Ertesi yıl yurda dönünce Bodrum'da turist rehberliği yaptı. Sonra İstanbul'a yerleşti, çeviriyi uğraş edindi. Bir çevirisi nedeniyle 12 Mart döneminde 7.5 yıl hüküm giydi. 1974'te aftan yararlanarak serbest kaldı.
Yazın yaşamına üniversitede öğrenciyken yayımladığı şiirleriyle girdi. Şiir, yazı ve çevirileri 1945'ten itibaren Yenilikler, Seçilmiş Hikayeler, Dost, Şiir Sanatı, Yön, Papirüs, Yeni Dergi, Yazko Edebiyat, Yeni Düşün, Vatan, Demokrat vs. dergi ve gazetelerde yayımlandı.


Şiirlerinin içeriği

Şiirlerinde argo ve müstehcen sözlere sık yer veren, bu nedenle zaman zaman koğuşturmaya uğrayan Yücel'in 1974'te çıkan "Bir Siyasinin Şiirleri", o döneme kadarki şiir serüveninin tutarlı bir bileşimi olarak görüldü. Bu şiirlerinde hapishaneden dışa ve orada yaşayanlara dönük izlenim, gözlem, duygu ve düşüncelerinin birikimini, kendi politik kimliğinin sorgulamasıyla birlikte verdi. Tarihsel olaylarla günlük olayları iç içe işleyen Yücel, günceli, taşlama yüklü bir anlatımla, politik eleştiri düzeyinde ele aldı. Toplumsal olanı yansıtmada gülmece, şiirinin en önde gelen öğesi oldu.
Şiirlerinde, toplumcu bir bakış açısından yola çıkarak daha iyi bir dünyanın kurulması amacını savunan Yücel'in, sözcük oyunlarıyla ulaştığı dil ustalığı, şiirini "yeni anlam boyutlarıyla donatarak" etkili kıldı. Halk kaynaklarına, halk ağzına, daha çok da halk türkülerinin deyişlerine de yaslanan Yücel'in kullandığı günlük dil, yöresel deyişler, deyimler ve argo sözcükler, şiirini etkili kılan diğer öğelerdir. Diyaloglar, atasözleri, benzetmelerle kendine özgü bir üslup kurdu.
Yücel ayrıca Lorca, Shakespeare, Weiss ve Brecht gibi yazarlardan yaptığı çevirilerde, yapıtları neredeyse yeniden yazarak değişik bir çeviri anlayışı getirdi.


'Kanserli ülkeye kanserli şair'

Yücel, 1 Ekim 1996'da 70. yaşını ve 50. sanat yılını kutladı. 1997'de üye olduğu Emeğin Partisi'nin "Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık" eylemine karşı çıkması nedeniyle bu partiden ayrılan Yücel, 10 Ocak 1999'da Özgürlük ve Dayanışma Partisi'ne üye oldu. 1 Şubat 1997'de "Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık Eylemi"nde şalteri indirerek startı verdi.
Sonra "Kanserli bir ülkeye ancak kanserli bir şair doğru teşhisi koyabilir" diyerek, ÖDP'nin İzmir birinci bölge birinci sıra milletvekili adayı oldu. "Kendimi bildim bileli politikanın içindeyim" diyen Yücel, kitlelerin siyasallaştırılması gerektiğini vurguluyordu.
Yücel, 18 Nisan genel ve yerel seçim sonuçlarını ise şöyle değerlendirdi: "`Dara düşen ya Allah'a ya silaha sarılır' sözü doğrulandı."


Kitapları

Can Yücel'in şiir alanındaki başlıca yapıtları arasında "Yazma" (1950), "Sevgi Duvarı" (1973), "Bir Siyasinin Şiirleri" (1974), "Ölüm ve Oğlum" (1976), "Şiir Alayı" (1981), "Rengarenk" (1982), "Gökyokuş" (1984) ve "Beşibiryerde" (1985), "Canfeda" (1986), "Çok Bi Çocuk" (1988), "Kısa Devre ve Kuzgunun Yavrusu" (1990) yer alıyor.


Şiir, yaşama biçimi

Can Yücel, bir söyleşisinde şiirin hayatındaki anlamını şöyle anlattı:
"Şiir, benim için meslek. Mesleğin ötesinde yaşama biçimi. Bundan kastım; insan, insan dikkatleriyle özenleriyle yaşıyor. Benim için şiir bilsem de bilmesem de ağırlık taşıyan bir uğraş. Bunda belki daha başka mesleğimin olmaması etkin oldu. Hayatımda şiirden başka çeviriyle uğraştım, onun dışında bir iki kısa memuriyetin dışında hiçbir iş tutmadım. Şiir bütün sanatlarda olduğu gibi, insan beyninin ancak çok küçük bir bölümünün işletilebilmesi gerçeği karşısında, insanoğlunun beynini günlük hayatın dışında işletme yolunda bulduğu çarelerden biridir. Çeşitli dinler ve tarikatlar gibi, anı yoğun yaşayabilme amacıyla bulunmuş çarelerdir bunlar. Böylece günlük hayatın dışında dimağ çalışması, insanın ufkunu ve hayat yoğunluğunu değiştirir. Günlük yaşamın yoğun yaşanmasını istiyorum. Sıradan bir şeymiş gibi yaşanmasın. Evrenin insanların birliğini hatırlatan bir öğe olarak kalmasını istiyorum."
72. yaşgününü kanser tedavisi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde kutlayan Yücel, "Hayatımda ikinci kez yırttım" diyordu: "Birincisi kötülere karşı savaştı, ikincisi kanser!"
Ölümü yine de yenilgi değil, mısralarından belli:
"Ölüm tarafından asla asimile edilmemiş bir yurttaşınız olarak / dayanıyorum dayanışma kapınıza / yaşasın özgürlük / diye haykırarak."
Bir başka şiiri:
"Böyle kısrağa bindim ki kanser / dörtnala gidiyoruz / gidiyoruz yapraklarla ağaçlarla / Nazım'ın ormanına..."
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e gıyabında hakaret ettiği gerekçesiyle bir yıl iki ay hapis cezasına mahkum edilen Yücel'in cezası hastalığı nedeniyle ertelendi. Hastanede kaldığı sürede, altında bir urun gizlendiği 50 yıllık sakalını kesen Yücel, Datça'ya gitti. Sonra bir kitabı yayımlandı: "Mekanım Datça Olsun."
Yücel'in mısralarına eşi Güler Yücel'in resimlerinin eşlik ettiği kitapsa henüz çok yeni. Yücel, bir şiirinde de kadınlarla ilgili şöyle diyordu:
"Kadınlar doğurdu beni bağıra bağıra / Yine onlar öldürecek beni aşktan / Bağırta bağırta."


***


Şairin `çıkar'ı...

Can Baba'nın davudi sesi sustu... Lafı dolaştırmaya hiç gerek duymaz; içinde esen fırtınaları birkaç sözcüğün içine yerleştirir, okunduğu anda patlayan bombalar misali serpiştirirdi beyaz sayfalara... Bir defasında politikacılar için şunu söylemişti:
- Bunların hiçbiri Shakespeare okumamış. O yüzden yalan nasıl söylenir, bilmiyorlar. Çünkü şiir, doğruyu söyleyen yalandır! Bunlar şiir bilmedikleri için doğrudan doğruya yalan söylüyorlar!..
***
Bir panelde genç bir şiirsever soruyor:
- Can Baba, yaş oldu yetmiş! Bu saatten sonra şiirden ne bekliyorsunuz, ne çıkarınız var şiirden?..
Can Baba gülerek yanıtlıyor:
- Ne çıkarım mı var? Şiirden sağlanan tek çıkar, hapistir. Oradan da "çıkar" mısın, çıkmaz mısın, bilinmez!..
***
Özgür düşünmek, özgür konuşmak, özgür yaşamak herkesin harcı değildir. Güç, yürek ve akıl ister. Zahmete, yalnızlığa, yorgunluğa direnç ister. Can Yücel bu zorları başardı, hayatı kendi eksenine taşıdı, özgürce, bir yıldız gibi geldi geçti Dünya'dan. Nur içinde yatsın...


***


"POSTACI" filminin başoyuncusu "postacı" (Massimo Troist) ile şair Pablo Neruda (Phillip Noiret) tartışırlar; çünkü "postacı", şairin, şiirlerini kendi şiirleriymiş gibi sevgilisine okumakta onu tavlamaya çalışmaktadır.
Şair kızar:
"Benim şiirlerimi çalıp, kendi şiirin gibi okuyorsun!"
Postacı sakindir:
"Şiirler, yazıldıktan sonra, şairin değil, herkesindir."
* * *
CAN Yücel'in şiirleri de artık onun değil, bizim. Mesela babası Hasan Ali Yücel için yazdığı şu şiir:
"Hayatta ben en çok babamı sevdim.
Karaçalılar gibi yandan bitme bir çocuk
Çarpı bacaklarıyla - ha düştü ha düşecek -
Nasıl koşarsa ardından bir devin
O çapkın babamı ben öyle sevdim
*
Bilmezdi ki oturduğumuz semti,
Geldi mi gidici - hep acele iş! -
Çağın en güzel gözlü maarif müfettişi.
Atlastan bakardım nereye gitti,
Öyle öyle ezber ettim gurbeti.
*
Sevinçten uçardım hasta oldum mu,
40'ı geçerse ateş çağ'rırlar İstanbul'a,
Bi helallaşmak ister elbet, diğ'mi oğluyla!
Tifoyken başardım bu aşk oy'nunu
Ohh dedim, göğsüne gömdüm burnumu.
*
En son teftişine çıkana değin
Koştururken ardında o uçmaktaki devin,
Daha başka tür aşklar, geniş sevdalar için
Açıldı nefesim, fikrim, canevim.
Hayatta ben en çok babamı sevdim."
* * *
YA Deniz Gezmiş için yazdığı "Mare Nostrum", yani "Bizim Deniz" şiiri:
"En uzun koşuysa elbet Türkiye'de de Devrim
O, onun en güzel yüz metresini koştu.
En sekmez lüverin namlusundan fırlayarak...
En hızlısıydı hepimizin, En önce göğüsledi ipi...
Acıyorsam sana anam avradım olsun
Ama aşk olsun sana çocuk, AŞK olsun!"
* * *
CAN Yücel'in vasiyeti vardı, "Beni Datça'ya gömün!" diyordu:
"Beni kuzum Datça'ya gömün
Geçin Ankara'yı İstanbul'u
Oralar ağzına kadar dolu
Alabildiğine de pahalı
Örneğin Zincirlikuyu'da
Bir mezar 750 milyona
Burası nispeten ucuzluk
Ortada kalma tehlikesi de yok,
Hayırdua da istemez,
Dediğim gibi beni Datça'ya gömün
Şu deniz gören mezarlığın orda,
Define diye deşerlerse ama, karışmam ona!"
* * *
VE Can Yücel'in iki, üç dizelik taşlamaları:
"Niçin ödül almıyormuşum?
Kırkpınar'da güreş tutmadım ki hiç!"
*
"Kötü şairden iyi Başbakan çıkmaz
İyi şair zaten Başbakan olmaz."
*
"Uyku geldi bedene
Ne mutlu Türküm diyene!"
* * *
CAN Yücel "özgeçmişi"ni de dört dizeyle özetler:
"Ben ömrümce muhalif yaşadım
Devletce de menfi bir TİP sayıldım
Onun için kan gurubum
RH NEGATİF"
* * *
CAN Yücel, bugün artık yok ama, şiirleri bizim, herkesin...